Tajemnica adwokacka a sprawa Janusza Palikota.

Końcem poprzedniego tygodnia pojawiła się sensacyjna wiadomość, iż były polityk i znany biznesmen został zatrzymany. Sprawa jest z pewnością interesująca, ale moją uwagę przykuła przede wszystkim kwestia naruszenia prawa do obrony. Ujawnili to obrońcy „sztukmistrza z Biłgoraja", jak bywa nazywany Janusz Palikot.

Zatrzymanie Janusza Palikota – przebieg sprawy

Początkowo niektóre media „bawiły się" w informowanie, iż zatrzymano Janusza P. twórcę Ruchu Palikota, ale ponieważ obecnie jest jasnym kogo i dlaczego zatrzymano, to można sprawę przeanalizować bez stosowania pozornej anonimizacji.
Z przekazów medialnych wiadomo, że Prokuratura postawiła Palikotowi zarzut oszukania 5 tysięcy osób na kwotę ponad 70 milionów złotych.
Były polityk prowadził swoje śmiałe przedsięwzięcia w oparciu o „crowdfunding", a więc pozyskując pożyczki od drobnych inwestorów. Konkretnie ogłaszał w Internecie, że jest możliwość zainwestowania w jego biznes, a inwestujący miał po pewnym czasie otrzymać nie tylko zwrot kapitału, ale i zysk w postaci odsetek. Oprócz tego organizowane były konkursy, w których inwestorzy mieli szanse wygrać ciekawe nagrody, w tym – ponoć – samochód rolls royce ghost.
Jakkolwiek by nie było, sam Palikot przyznał, iż spółki, którymi zarządzał, są winne 220 milionów złotych tysiącom osób.

Stanowisko obrony – brak zamiaru oszustwa

Pierwszym interesującym zagadnieniem jest to, że obrońcy wskazują, że ich klient nie zaprzecza faktom, które zostały opisane w zarzutach. Twierdzi natomiast, że jego działania nie noszą znamion oszustwa. Po prostu biznes się nie udał, ale nie miał on zamiaru oszukania kogokolwiek. Nie oceniając, jak faktycznie było, jest to ważki argument, bo obrońcy słusznie zauważają, że areszt nie ma zatem sensu. Skoro nie są kwestionowane fakty, to pozostała jedynie ocena prawna, a więc podejrzany nie ma jak utrudniać postępowania. Tymczasowe aresztowanie jest zaś środkiem zapobiegawczym i jego celem jest właśnie zabezpieczenie postępowania przed bezprawnym wpływem podejrzanego.

Naruszenie tajemnicy adwokackiej przez prokuraturę

Drugi problem dotyczy naruszenia tajemnicy adwokackiej. Prokurator miał uzyskać dostęp i zapoznać się z korespondencją pomiędzy podejrzanym a jego obrońcą. Prokurator uzyskał tę korespondencję z nośnika (prawdopodobnie telefonu) zabezpieczonego przy zatrzymanym biznesmenie. Następnie ujawnione informacje wykorzystał we wniosku o zastosowanie aresztu.

Reakcja Naczelnej Rady Adwokackiej

Natychmiast zareagowała Naczelna Rada Adwokacka, której Prezes napisał list do ministra sprawiedliwości, w którym wskazał między innymi, że takie postępowanie jest złamaniem tajemnicy obrończej, co narusza zaufanie do państwa, a także, że: „Sytuacja taka budzi sprzeciw, a jednocześnie wymaga pilnego i wszechstronnego wyjaśnienia. Tajemnica adwokacka i obrończą, w demokratycznym państwie prawnym stanowi nienaruszalną świętość, gwarantując prawidłowe funkcjonowanie państwa i wymiaru sprawiedliwości.".

​Standardy demokratycznego państwa prawa

Zgadzam się z tym punktem widzenia, bowiem działanie prokuratury w tym zakresie jest po prostu oburzające. Złamane zostały podstawowe standardy demokratycznego państwa prawa. Warto przypomnieć, że prawo do obrony jest zagwarantowane nie tylko w Konstytucji, ale także w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPCz) podkreśla w swym orzecznictwie, że prawo do obrony to nie tylko prawo do formalnego posiadania obrońcy, ale przede wszystkim prawo do jego skutecznego działania. Aby było to możliwe, konieczne jest zachowanie standardów składających się na rzetelny proces, a w tym zawiera się absolutna nienaruszalność tajemnicy obrończej. Stosunek obrończy wymaga całkowitego zaufania i klient nie może mieć żadnych wątpliwości, że to, co przekazuje swojemu obrońcy, nigdy nie zostanie ujawnione ani wykorzystane przeciwko niemu. Bez tego, skuteczna obrona jest w zasadzie niemożliwa.

Konsekwencje obejścia gwarancji procesowych

Prokuratura nie naruszyła tajemnicy obrończej wprost, bowiem nie zdobyła tych wiadomości od obrońcy, czy z nośników będących w jego posiadaniu. Jednak nie zmienia to faktu, że jest to próba obejścia podstawowych gwarancji procesowych, co narusza zasady rzetelnego procesu i jest niczym innym jak omijaniem prawa. Co gorsza, tego typu działanie może na różne sposoby zaważyć na tej sprawie. ETPCz wielokrotnie zwracał uwagę na to, że bezprawne działania organów państwa, nawet na wstępnym etapie sprawy, mogą doprowadzić do nieodwracalnego naruszenia prawa do obrony, a więc prawa do rzetelnego procesu. Niezależnie od wyniku sprawy w sądzie krajowym, może to doprowadzić do (kolejnej) przegranej przed Trybunałem sprawy i konieczności zapłacenia przez Polskę odszkodowania.

---

adwokat 
Marcin Szumlański

Partner w Filar, Szumlański, Zachara Adwokacka Spółka Partnerska w Tarnowie

---

Potrzebujesz wsparcia prawnego w sprawie karnej?

Jeśli zostałeś zatrzymany, postawiono Ci zarzuty karne lub obawiasz się naruszenia swoich praw procesowych, skontaktuj się z naszą kancelarią w Tarnowie. Opisana sprawa pokazuje, jak istotne jest zapewnienie skutecznej obrony już od pierwszych chwil postępowania. Jako adwokat w Tarnowie specjalizuję się w sprawach karnych i ochronie praw procesowych – w tym prawie do tajemnicy adwokackiej i rzetelnego procesu. Oferuję kompleksową pomoc prawną na każdym etapie postępowania karnego, od zatrzymania, przez środki zapobiegawcze, aż po obronę przed sądem.
​Nie czekaj – skuteczna obrona zaczyna się od pierwszej rozmowy z adwokatem. Umów się na konsultację i zabezpiecz swoje prawa.

Zadzwoń teraz

---

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy prokurator może przeglądać korespondencję między klientem a jego adwokatem?

Nie, prokurator nie powinien mieć dostępu do korespondencji między klientem a jego obrońcą, gdyż jest ona objęta tajemnicą obrończą. Tajemnica ta stanowi fundament prawa do obrony i jest zagwarantowana zarówno w polskiej Konstytucji, jak i w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie podkreślał, że skuteczna obrona wymaga absolutnego zaufania między klientem a adwokatem. Wszelkie działania organów państwa zmierzające do uzyskania dostępu do tej korespondencji – nawet poprzez zabezpieczenie telefonów czy innych nośników danych – stanowią naruszenie podstawowych standardów rzetelnego procesu. Bez gwarancji poufności, klient nie będzie mógł swobodnie przekazywać swojemu obrońcy wszystkich informacji niezbędnych do skutecznej obrony, co prowadzi do naruszenia jego prawa do sprawiedliwego procesu. W praktyce, jeśli prokuratura wykorzysta takie informacje w postępowaniu, może to skutkować stwierdzeniem naruszenia standardów procesowych przez sądy krajowe lub międzynarodowe, w tym przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Co to jest tymczasowe aresztowanie i kiedy można je zastosować?

Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym przewidzianym w polskim prawie karnym. Może być zastosowane wyłącznie wtedy, gdy istnieje uzasadniona obawa, że podejrzany będzie utrudniał postępowanie karne – na przykład poprzez ukrywanie się, bezprawne oddziaływanie na świadków, niszczenie dowodów lub współdziałanie z innymi osobami w celu mataczenia. Kolejnym warunkiem jest istnienie tzw. wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa przez podejrzanego. Co istotne, sąd musi każdorazowo ocenić, czy nie można zastosować łagodniejszego środka zapobiegawczego, jak poręczenie majątkowe czy dozór policji. W demokratycznym państwie prawa każde ograniczenie wolności osobistej musi być oparte na konkretnych i rzeczywistych przesłankach, a nie jedynie na abstrakcyjnej możliwości utrudniania postępowania.

Czy niepowodzenie biznesowe może być podstawą do postawienia zarzutu oszustwa?

Co do zasady nie. Aby doszło do popełnienia przestępstwa oszustwa (art. 286 kodeksu karnego), konieczne jest wykazanie, że sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i wprowadził inną osobę w błąd lub wyzyskał jej błąd albo niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania.
Kluczowym elementem przestępstwa oszustwa jest zamiar. Oznacza to, że osoba musi działać świadomie i celowo, zamierzając od początku oszukać inne osoby.
Jeśli przedsiębiorca podejmuje ryzykowne inwestycje w dobrej wierze, przekonany o ich powodzeniu, a biznes nie przynosi oczekiwanych efektów, nie można automatycznie przypisać mu zamiaru oszustwa. W takim przypadku mamy do czynienia z niepowodzeniem gospodarczym, a nie przestępstwem.

Jakie konsekwencje może mieć naruszenie tajemnicy obrończej dla postępowania karnego?

Naruszenie tajemnicy obrończej może mieć poważne konsekwencje dla całego postępowania karnego. Przede wszystkim, dowody uzyskane z naruszeniem tajemnicy obrończej mogą zostać uznane za niedopuszczalne i wykluczane z materiału dowodowego. W polskim systemie prawnym obowiązuje zasada, że dowód uzyskany z naruszeniem prawa nie może stanowić podstawy wyroku. Ponadto, Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie podkreślał, że naruszenie tajemnicy między klientem a adwokatem stanowi fundamentalne pogwałcenie prawa do obrony i rzetelnego procesu. Takie naruszenie, nawet na wstępnym etapie postępowania, może prowadzić do uznania przez ETPCz, że cały proces nie spełniał standardów wynikających z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli sąd krajowy wyda wyrok skazujący, Polska może zostać zobowiązana do wypłaty odszkodowania osobie, której prawa zostały naruszone.
​W szerszym kontekście, tego typu praktyki podważają zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwości i godzą w podstawowe zasady demokratycznego państwa prawa.

---

Artykuły o podobnej tematyce:

- Jest możliwe wznowienie postępowania zakończonego orzeczeniem Sądu Najwyższego
- ​Odpowiedzialność karna „białych kołnierzyków” po reformie.

---

#adwokatTarnów #tajemnicaAdwokacka #prawoKarne #prawoDObrony #postępowanieKarne #oszustwo #adwokatKarny #rzetelnyProces #aresztTymczasowy #prawaProcesowe #tajemnicaObrończa