Przyczynienie się poszkodowanego pod wpływem alkoholu a odpowiedzialność cywilna za wypadek drogowy

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 czerwca 2025 roku w sprawie II CSKP 136/23 poruszył fundamentalną kwestię odpowiedzialności cywilnej w wypadkach drogowych, gdzie poszkodowany pozostawał pod wpływem alkoholu. Sprawa dotyczyła tragicznego wypadku, w którym pieszy z zawartością 1,79 promila alkoholu we krwi wszedł na jezdnię i został śmiertelnie potrącony przez trzeźwego kierowcę.

Sądy pierwszej i drugiej instancji przypisały poszkodowanemu 90-procentowe przyczynienie się do powstania szkody, redukując zadośćuczynienie dla jego 5-letniej córki do zaledwie 5 tysięcy złotych. Rozstrzygnięcia te zostały uchylone przez Sąd Najwyższy.

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka w wypadkach drogowych

W polskim prawie odpowiedzialność za szkody spowodowane ruchem pojazdów kształtowana jest na podstawie art. 436 § 1 Kodeksu cywilnego, który wprowadza odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że posiadacz pojazdu mechanicznego ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem pojazdu niezależnie od winy, a w praktyce – odpowiedzialność tę przejmuje zazwyczaj ubezpieczyciel OC. System ten, chroniąc poszkodowanych przed trudnością wykazania winy sprawcy, uznaje ruch pojazdu za działalność szczególnie niebezpieczną. Jednocześnie zgodnie z art. 362 Kodeksu cywilnego, możliwe jest umniejszenie odszkodowania, gdy poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody.

Ocena przyczynienia się poszkodowanego wymaga wszechstronnej analizy

W analizowanej sprawie Sąd Najwyższy słusznie podkreślił, że samo wykazanie nieprawidłowości po stronie poszkodowanego nie uzasadnia automatycznego i znacznego zredukowania należnego odszkodowania. Przyczynienie się poszkodowanego wymaga wszechstronnej oceny, obejmującej także zachowanie sprawcy. Sądy meriti natomiast ograniczyły swoją ocenę wyłącznie do uchybień pieszego, zaniedbując przeprowadzenie stanowczej analizy prawidłowości obserwacji drogi przez kierowcę i adekwatności jego reakcji w zaistniałych warunkach.

Znaczenie zachowania kierowcy 

​Według badań typowy czas reakcji kierowcy w prostych sytuacjach drogowych wynosi 0,7-1,0 sekundy, w złożonych zaś może wydłużyć się do 1,5 sekundy. Dlatego jakość obserwacji drogi przez kierowcę ma kluczowe znaczenie dla możliwości uniknięcia wypadku. W rozważanej sprawie kierowca poruszał się z prędkością 80 km/h na prostym odcinku drogi poza terenem zabudowanym. Brak dokładnych ustaleń dotyczących momentu zauważenia pieszego i czasu reakcji kierowcę uniemożliwił sądom właściwą ocenę jego zachowania.

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka a przyczynienie się poszkodowanego

Istotnym elementem orzeczenia jest również podkreślenie, że odpowiedzialność na zasadzie ryzyka nie wyklucza możliwości przyczynienia się poszkodowanego, lecz wymaga wnikliwego uzasadnienia wysokiego stopnia redukcji odszkodowania. Co więcej, Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że ułamkowe wyrażenie przyczynienia się nie musi bezpośrednio przekładać się na procentowe obniżenie odszkodowania.

Zadośćuczynienie za śmierć najbliższego członka rodziny

Równie ważną część orzeczenia stanowią uwagi dotyczące zadośćuczynienia za śmierć najbliższego członka rodziny. Zgodnie z art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W ocenie wysokości tego świadczenia kluczowe znaczenie ma intensywność więzi łączącej poszkodowanych ze zmarłym.

Ocena więzi rodzinnych

Sądy błędnie założyły istnienie osłabionej więzi między córką a ojcem wyłącznie na podstawie jego pracy za granicą oraz spędzenia wieczoru poprzedzającego wypadek poza domem. Wykonywanie pracy poza miejscem zamieszkania nie może być automatycznie utożsamiane z osłabieniem więzi rodzinnych, szczególnie gdy rodzic pozostaje głównym żywicielem rodziny. W przypadku 5-letniej dziewczynki, która utraciła ojca i wymagała pomocy psychologicznej, zadośćuczynienie w wysokości 5 tysięcy złotych należy uznać za rażąco nieadekwatne wobec rozmiaru krzywdy i skutków tragedii dla życia dziecka. Orzecznictwo wskazuje, że w przypadku śmierci rodzica zadośćuczynienie dla małoletniego dziecka powinno uwzględniać zarówno długotrwały charakter doznanej krzywdy, jak i jej wpływ na rozwój emocjonalny oraz sytuację życiową dziecka.

Znaczenie orzeczenia dla praktyki sądowej

Przedstawione orzeczenie ma istotne znaczenie dla praktyki sądowej w sprawach dotyczących wypadków drogowych z udziałem osób pod wpływem alkoholu. Orzeczenie potwierdza, że sam stan nietrzeźwości poszkodowanego nie może prowadzić do automatycznego i nieuzasadnionego obniżenia odszkodowania, bez pełnej, indywidualnej oceny zachowania wszystkich uczestników zdarzenia. Każda sprawa wymaga indywidualnej oceny zachowania wszystkich uczestników zdarzenia. Równocześnie wyrok przypomina, że zadośćuczynienie za śmierć najbliższego członka rodziny ma charakter kompensacyjny i powinno uwzględniać rzeczywiste cierpienia moralne oraz krzywdę doznaną przez uprawnionego.

---

Adwokat Marcin Szumlański

adwokat
Marcin Szumlański

Partner w Filar, Szumlański, Zachara Adwokacka Spółka Partnerska w Tarnowie

---

Potrzebujesz pomocy w sprawie odszkodowania po wypadku drogowym?

Skontaktuj się z Filar, Szumlański, Zachara Adwokacka Spółka Partnerska w Tarnowie – oferujemy profesjonalne wsparcie i reprezentację w sporach z ubezpieczycielem, zarówno na etapie polubownym, jak i na etapie sprawy sądowej.
​Adwokat zapewni skuteczną ochronę Twoich interesów.

Zadzwoń do nas

---

Najczęściej zadawane pytania – Odpowiedzialność cywilna za wypadki drogowe (FAQ):

​Czy nietrzeźwość poszkodowanego całkowicie wyłącza możliwość uzyskania odszkodowania?

Nietrzeźwość poszkodowanego nie wyklucza automatycznie prawa do odszkodowania. Każdy przypadek jest oceniany indywidualnie, a sądy analizują zachowanie wszystkich uczestników wypadku, również trzeźwego kierowcy. ​

Jak ustalany jest stopień przyczynienia się poszkodowanego do wypadku?

Sądy biorą pod uwagę m.in. zachowanie poszkodowanego, okoliczności zdarzenia oraz reakcję kierowcy. Stopień przyczynienia nie musi przekładać się bezpośrednio na proporcjonalne obniżenie odszkodowania.

Jakie kwoty zadośćuczynienia przysługują dziecku po śmierci rodzica w wypadku drogowym?

Wysokość zadośćuczynienia zależy od rozmiaru krzywdy, relacji rodzinnych i wpływu tragedii na życie dziecka. Kwoty powinny być adekwatne do rzeczywistych cierpień i sytuacji życiowej dziecka.

Czy praca rodzica za granicą wpływa na wysokość zadośćuczynienia dla dziecka?

Samo miejsce pracy nie przesądza o stopniu więzi rodzinnych. Sądy muszą indywidualnie oceniać relację dziecka z rodzicem, nawet jeśli pracował on poza domem.

Kiedy warto skonsultować sprawę wypadku z adwokatem?

Warto zgłosić się do adwokata, gdy ubezpieczyciel zaniża odszkodowanie lub występują wątpliwości co do stopnia przyczynienia się poszkodowanego. Z praktyki naszej kancelarii w Tarnowie wynika, że bardzo często ubezpieczyciel stara się obniżyć wartość wypłacanych świadczeń, nawet gdy sprawa jest ewidentna z punktu widzenia odpowiedzialności za zdarzenie. Ekspert zna lokalną praktykę i zadba o Twoje prawa.

---

#adwokatTarnów #odpowiedzialnośćcywilna #wypadekDrogowy #odszkodowanie #zadośćuczynienie #SądNajwyższy #prawoUbezpieczeniowe #przyczynienięSię #nietrzeźwośćPoszkodowanego #prawoCywilne #ubezpieczenieOC #adwokatPrawoCywilne #kancelariaAdwokacka #orzecznictwoSN #odszkodowanieZaWypadek