Przepisy krajowe nie mogą zmieniać początku biegu przedawnienia zobowiązania beneficjentów do zwrotu środków unijnych

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał 6 lutego 2025 roku istotne orzeczenie (sprawa C‑42/24), które powinny wziąć pod uwagę w swojej praktyce organy administracyjne przy żądaniach od beneficjentów zwrotu środków wypłaconych im z funduszy unijnych. Sprawa dotyczyła co prawda greckiej spółki i greckich przepisów, jednak orzeczenie ma też przełożenie na sytuację polskich podmiotów, które uzyskiwały dofinansowania, granty, bony etc., które były finansowane z udziałem środków UE. Nasze przepisy przewidują bowiem podobne rozwiązanie, które okazuje się być niezgodne z przepisami unijnymi. Podstawą postępowania, w którym zapadł wyrok był spór dotyczący odzyskania środków finansowych wypłaconych w ramach unijnej pomocy na działalność rolniczą, a osią sporu była kwestia terminu przedawnienia, którego sposób liczenia budził istotne wątpliwości interpretacyjne.

Art. 3 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 a prawo krajowe

Konkretnie chodziło o interpretację art. 3 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 dotyczącego ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej. Przepisy unijne przewidują czteroletni okres przedawnienia liczony od momentu popełnienia nieprawidłowości lub od jej ustania w wypadku nieprawidłowości ciągłych lub powtarzających się. Natomiast normy krajowe obowiązujące w Grecji wprowadzały pięcioletni termin przedawnienia, liczony nie od dnia naruszenia lub ustania naruszenia, lecz od daty stwierdzenia nieprawidłowości przez właściwy organ administracyjny. Greckie regulacje nie tylko wydłużyły termin przedawnienia (do czego akurat grecki ustawodawca miał prawo), ale dodatkowo przesuwały początek biegu terminu przedawnienia na późniejszy moment. I ta ostatnia kwestia budziła największe wątpliwości w kontekście wymogów prawa unijnego.

Art. 3 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 – wykładnia TSUE

Trybunał wskazując jak powinna być dokonywana wykładnia przepisów rozporządzenia oczywiście potwierdził jasno, że państwa członkowskie mają prawo wprowadzać dłuższe terminy przedawnienia niż przewiduje rozporządzenie. Takie uprawnienie stanowi instrument do efektywnej ochrony interesów finansowych Wspólnoty oraz pozwala władzom na głębszą weryfikację rozliczeń finansowych beneficjentów. Jednak inaczej jest z drugą kwestią, czyli modyfikacją początku biegu przedawniania. Rozpoczęcie biegu terminu zawsze musi być powiązane z momentem popełnienia lub ustania nieprawidłowości.

Cel art. 3 to nie tylko ochrona interesów finansowych wspólnoty, ale przede wszystkim zasady pewności prawa i beneficjentów

Próby przesuwania tej daty na dzień wykrycia przez organ Trybunał uznał za naruszenie zasady pewności prawa i celowości samego mechanizmu przedawnienia. Przesunięcie daty rozpoczęcia biegu terminu na moment stwierdzenia nieprawidłowości wydłużałoby nieproporcjonalnie sytuację niepewności prawnej podmiotów gospodarczych korzystających ze wsparcia unijnego. Takie rozwiązanie mogłoby w praktyce uczynić mechanizm przedawnienia iluzorycznym, pozostawiając beneficjentów w ciągłej niepewności, a organom dawać możliwość dochodzenia roszczeń nawet po bardzo długim czasie. Trybunał wskazał także, że mogłoby to sprzyjać bierności organów państwa w wykrywaniu nieprawidłowości, skoro od dnia wykrycia liczyłby się dopiero początek biegu terminu przedawnienia. Podstawowym cel mechanizmu przedawnienia przewidzianego w rozporządzeniu nr 2988/95 nie może być niweczony przez przesuwanie początku biegu terminu przez ustawodawcę krajowego. Stabilność sytuacji prawnej podmiotów korzystających z pomocy finansowej Unii Europejskiej została uznana za wartość nadrzędną i integralną dla systemu prawnego wspólnoty.

Wnioski dla praktyki prawnej w Polsce 

Zarówno sądy krajowe, jak i instytucje zobowiązane do wdrażania i egzekwowania unijnych przepisów dotyczących ochrony interesów finansowych wspólnoty powinny wykładać przepisy w sposób, który zapewnia równowagę pomiędzy skutecznością kontroli a pewnością prawa dla obywateli i podmiotów gospodarczych. Również i polskie przepisy muszą być wykładane przy uwzględnieniu brzmienia przepisów unijnych. W każdym wypadku, gdy przepis krajowy sprzeczny jest z przepisem rozporządzenia unijnego, nie może być stosowany. W tym wypadku nie mogą więc przesuwać początku biegu terminu przedawnienia na późniejszą chwilę, tj. dzień wykrycia nieprawidłowości czy wydania decyzji przez organ, lecz muszą uwzględniać jako początek biegu przedawnienia datę dopuszczenia się nieprawidłowości.

adwokat
​Sylwester Zachara

Parter w Filar, Szumlański, Zachara Adwokackiej Spółce Partnerskiej w Tarnowie

Skontaktuj się z nami!

Masz problem z decyzją dotyczącą zwrotu środków unijnych? Skonsultuj sprawę z adwokatem Tarnów – kancelarią Filar, Szumlański, Zachara. Zapewniamy wsparcie oparte na najnowszym orzecznictwie TSUE i praktycznym podejściu do problematyki przedawnienia zobowiązań beneficjentów funduszy UE.

Zadzwoń do nas

FAQ - Najczęściej zadawane pytania

1. Jak orzeczenie TSUE wpływa na praktykę organów administracyjnych i beneficjentów środków unijnych w Tarnowie?

Orzeczenie TSUE z 6 lutego 2025 r. wprowadziło jasność w zakresie sposobu liczenia początku biegu przedawnienia zobowiązań do zwrotu środków unijnych. Organy nie mogą wykorzystywać przepisów krajowych do przesuwania tego terminu na dzień wykrycia nieprawidłowości. W praktyce oznacza to, że beneficjenci z Tarnowa oraz z całego kraju mają większą ochronę prawną – zarówno wobec działań administracji, jak i w postępowaniach sądowych. Kancelarie adwokackie w Tarnowie mogą bazować na tym wyroku w sprawach odwoławczych w przypadku decyzji nakazujących zwroty. Jest to kluczowe dla beneficjentów, którzy dzięki temu mają większą pewność prawną, a organy muszą przestrzegać mechanizmu przedawnienia narzuconego przez prawo unijne.

2. Dlaczego mechanizm przedawnienia z rozporządzenia UE jest istotny dla polskich beneficjentów, w tym z Tarnowa?

Mechanizm przedawnienia opisany w rozporządzeniu Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 zapewnia stabilność sytuacji prawnej i chroni beneficjentów przed wieloletnim zagrożeniem zwrotu środków. Jego kluczową cechą jest powiązanie początku biegu terminu z datą popełnienia nieprawidłowości, nie wykrycia jej przez organ. Prawo krajowe nie może zmieniać tego mechanizmu – wydłużenie okresu przedawnienia jest dopuszczalne, ale bez przesuwania daty początkowej. Adwokat z Tarnowa może powoływać się na orzecznictwo TSUE, aby chronić swoich klientów, podważać niezgodne z prawem decyzje administracyjne oraz zapewniać beneficjentom pełną ochronę prawną zgodną z wartościami UE.

3. Jak kancelaria adwokacka z Tarnowa pomaga beneficjentom w sporach dotyczących zwrotu dotacji unijnych?
​

Kancelaria Filar, Szumlański, Zachara z Tarnowa zapewnia wsparcie na każdym etapie postępowania – od analizy sprawy, przez sporządzanie odwołań, po reprezentację przed organami i sądami. Jej eksperci dokonują dokładnej oceny przepisów krajowych w kontekście rozporządzenia UE oraz orzecznictwa TSUE.

#adwokatTarnów #TSUE #prawoUE #funduszeUE #przedawnienie #dotacje #beneficjenci