Odpowiedzialność karna „białych kołnierzyków” po reformie.

Odchodzący rząd zafundował nam na koniec swojego urzędowania, niezwykle kontrowersyjną i słusznie krytykowaną reformę prawa karnego. 1 października 2023 roku przepisy te weszły w życie. Jednym z elementów reformy jest drastyczne zaostrzenie kar za niektóre przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym.

Czym są przestępstwa „białych kołnierzyków"?

Przestępstwa „białych kołnierzyków" to potoczna nazwa przestępstw popełnianych przez osoby pracujące na wysokich stanowiskach w korporacjach, instytucjach finansowych, bankach itp. Definicja ta ma już 80 lat i odwołuje się do kryterium sprawcy, to jest osoby cieszącej się uznaniem i wysoką pozycją społeczną. Przy czym przestępstwo takie związane jest z działalnością zawodową takiej osoby.

Nieuchronność kary czy zaostrzenie sankcji?

Na wstępie pozwolę sobie zauważyć, że badania naukowe sugerują, że nieuchronność kary jest skuteczniejszą metodą zwalczania przestępczości niż zaostrzanie odpowiedzialności karnej. Pomimo tego polityka karna w ostatnich latach, opierała się przede wszystkim na radykalnym podwyższeniu granic poszczególnych kar.

Kto ponosi odpowiedzialność karną za przestępstwa gospodarcze?

W kodeksie karnym — zresztą słusznie — są przepisy penalizujące takie zachowania jak nadużycie zaufania (w istocie nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązku), łapownictwo menadżerskie czy prowadzenie nierzetelnej dokumentacji działalności gospodarczej. Odpowiedzialność karną mogą ponieść osoby zobowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi danej jednostki, a więc członkowie zarządu lub rady nadzorczej, funkcjonariusze publiczni czy pracownicy odpowiedzialni za strategiczne decyzje w firmach.

Kary do 25 lat więzienia – drakońskie sankcje za błędy biznesowe

Nie należy bagatelizować takich czynów, ale po reformie, jeśli wyrządzona szkoda będzie odpowiednio wysoka, na mocy artykułu 306b kodeksu karnego, sprawca będzie zagrożony karą pozbawienia wolności do 20 lub nawet 25 lat! Dodam dla kontekstu, że sprawca pobicia ze skutkiem śmiertelnym może trafić do więzienia maksymalnie na 15 lat.

Ograniczenie dostępu do instytucji probacyjnych

Co więcej, w związku z podwyższeniem „widełek" kar, trudniej będzie skorzystać z dobrodziejstw kodeksu karnego, które dostępne są dla sprawców przestępstw zagrożonych niższymi karami. Chodzi o warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie kary, skazanie bez rozprawy lub dobrowolne poddanie się karze. Przepisy dotyczące tych rozwiązań nie zostały proporcjonalnie zmodyfikowane.

Naprawienie szkody jako szansa na złagodzenie kary

Pewnym wentylem bezpieczeństwa, choć niewystarczającym jest art. 307 kodeksu karnego, który pozwala sądowi na zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary lub nawet odstąpić od jej wymierzenia, sprawcy, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości. Natomiast naprawienie szkody w znacznej części, może spowodować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Ryzyko decyzji biznesowych a odpowiedzialność karna

Osoby zarządzające przedsiębiorstwami podejmują praktycznie codziennie decyzje biznesowe. Niektóre z nich mogą być błędne, bowiem decyzje takie zawsze obarczone są mniejszym lub większym ryzykiem. Należy również zauważyć, że ocena decyzji post factum, a więc kiedy znamy jej skutki, jest znacznie łatwiejsza niż jej podjęcie w danym momencie na podstawie zwykle ograniczonej ilości danych lub kierując się błędnymi przesłankami.

Niepokojąca dysproporcja w polityce karnej

Oczywiście penalizowane są przede wszystkim celowe działania i należy mieć nadzieję, że nikt nie zostanie skazany za popełniony błąd na 25 lat pozbawienia wolności. Tym niemniej sam fakt, iż istnieje takie ryzyko, jest niepokojący.
To wszystko wprowadza zaś ekipa rządząca, która sama niechętnie podchodzi do rozliczania swoich błędów. Doskonałym przykładem są słynne już przepisy z tak zwanej „ustawy covidowej", która wprowadzała bezkarność za naruszenie obowiązków służbowych lub obowiązujących przepisów, jeśli sprawca działał w interesie społecznym i w celu zwalczania epidemii.

---

​adwokat
Marcin Szumlański

Partner w Filar, Szumlański, Zachara Adwokacka Spółka Partnerska w Tarnowie

---

Skontaktuj się z nami!

Drastyczne zaostrzenie kar za przestępstwa gospodarcze po reformie 2023 roku sprawia, że każda istotna decyzja biznesowa wymaga starannej analizy prawnej.
​Jeśli obawiasz się konsekwencji karnych swoich działań, otrzymałeś zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa gospodarczego lub potrzebujesz profesjonalnej ochrony prawnej w tym zakresie, skontaktuj się z adwokatem Marcinem Szumlańskim z kancelarii adwokackiej w Tarnowie.
Specjalizujemy się w obronie osób oskarżonych o przestępstwa gospodarcze i pomożemy Ci zabezpieczyć Twoje interesy. Nie czekaj – wczesna interwencja może zadecydować o Twojej przyszłości.

Zadzwoń do nas

---

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Jakie przestępstwa gospodarcze są objęte zaostrzeniem kar po reformie 2023?

Reforma prawa karnego z 2023 roku znacząco zaostrzyła odpowiedzialność za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym. Szczególnie dotknięte zmianami zostały przestępstwa popełniane przez osoby zarządzające przedsiębiorstwami, członków zarządów oraz osoby zajmujące wysokie stanowiska w strukturach korporacyjnych. Do najważniejszych penalizowanych czynów należą: nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez osoby zobowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi danej jednostki (art. 296 kodeksu karnego), łapownictwo menadżerskie, prowadzenie nierzetelnej dokumentacji działalności gospodarczej oraz inne czyny związane z nadużyciem zaufania w kontekście zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa. Kluczowym elementem nowych przepisów jest artykuł 306b kodeksu karnego, który przewiduje kary do 20, a nawet 25 lat pozbawienia wolności w przypadku wyrządzenia szkody o odpowiednio wysokiej wartości. Ta drastyczna zmiana powoduje, że przestępstwa gospodarcze mogą być karane surowiej niż wiele przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, co budzi uzasadnione kontrowersje wśród ekspertów prawa karnego.

Czy członek zarządu może trafić do więzienia za błędną decyzję biznesową?

Teoretycznie członek zarządu nie powinien ponosić odpowiedzialności karnej za zwykłą błędną decyzję biznesową, ponieważ prawo karne penalizuje przede wszystkim działania celowe, popełnione z zamiarem wyrządzenia szkody lub co najmniej przy świadomości takiej możliwości. Niemniej praktyka stosowania przepisów karnych w sprawach gospodarczych często budzi poważne wątpliwości. Problem polega na tym, że ocena decyzji biznesowej dokonywana jest ex post, czyli po fakcie, gdy znane są już wszystkie jej skutki. Tymczasem w momencie podejmowania decyzji osoba zarządzająca dysponuje ograniczoną wiedzą, działa pod presją czasu i w warunkach niepewności rynkowej. Ryzyko jest immanentną cechą działalności gospodarczej. Po reformie z 2023 roku ryzyko odpowiedzialności karnej drastycznie wzrosło – samo istnienie możliwości skazania na karę do 25 lat więzienia za decyzje gospodarcze ma efekt mrożący na swobodę działalności biznesowej. Dodatkowo zaostrzone przepisy ograniczają dostęp do instytucji probacyjnych, takich jak warunkowe umorzenie postępowania czy warunkowe zawieszenie wykonania kary, co powoduje, że nawet w przypadkach granicznych, gdzie trudno mówić o rzeczywistym zamiarze przestępczym, istnieje realne zagrożenie surowymi sankcjami karnymi.

Jak można złagodzić odpowiedzialność karną za przestępstwa gospodarcze?

Najskuteczniejszym sposobem na złagodzenie odpowiedzialności karnej za przestępstwa gospodarcze jest dobrowolne naprawienie wyrządzonej szkody. Zgodnie z art. 307 kodeksu karnego, jeżeli sprawca przestępstwa określonego w rozdziale dotyczącym przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu dobrowolnie naprawił szkodę w całości, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Naprawienie szkody w znacznej części również może stanowić podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary. Jest to szczególnie istotne w kontekście nowych, drastycznych sankcji wprowadzonych reformą z 2023 roku. Warto podkreślić, że naprawienie szkody musi być dobrowolne, czyli podjęte z własnej inicjatywy sprawcy, a nie w wyniku przymusu czy egzekucji. W praktyce oznacza to, że osoby podejrzewające, że ich działania mogą być przedmiotem postępowania karnego, powinny jak najszybciej skonsultować się z doświadczonym adwokatem specjalizującym się w prawie karnym gospodarczym. Szybka reakcja i naprawienie szkody może zadecydować o skali konsekwencji prawnych. Dodatkowo istotne jest właściwe przygotowanie linii obrony, udokumentowanie braku zamiaru przestępczego oraz wykazanie, że decyzje były podejmowane w dobrej wierze i zgodnie z obowiązującymi standardami zarządzania.

Kiedy warto skonsultować się z adwokatem w sprawie odpowiedzialności karnej za przestępstwa gospodarcze?

Konsultacja z doświadczonym adwokatem specjalizującym się w prawie karnym gospodarczym powinna nastąpić jak najwcześniej, najlepiej jeszcze przed podjęciem decyzji biznesowych obarczonych szczególnym ryzykiem prawnym. W przypadku osób pełniących funkcje w zarządach spółek, radach nadzorczych czy zajmujących kluczowe stanowiska w przedsiębiorstwach, warto rozważyć stałą współpracę z kancelarią prawną specjalizującą się w tego rodzaju sprawach. Bezwzględnie należy skontaktować się z adwokatem w momencie otrzymania wezwania do złożenia wyjaśnień jako podejrzany, zawiadomienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego lub jakichkolwiek innych sygnałów wskazujących na zainteresowanie organów ścigania działalnością danej osoby. Wczesna interwencja prawna pozwala na właściwe zabezpieczenie dowodów, przygotowanie strategii obrony oraz ewentualne podjęcie działań zmierzających do naprawienia szkody, co może mieć kluczowe znaczenie dla łagodzenia odpowiedzialności karnej. W kontekście drastycznego zaostrzenia kar po reformie z 2023 roku, kiedy stawką może być kara nawet 25 lat pozbawienia wolności, profesjonalna pomoc prawna nie jest luksusem, lecz koniecznością. Adwokat pomoże również ocenić ryzyko prawne podejmowanych decyzji biznesowych i wdrożyć procedury compliance minimalizujące zagrożenie odpowiedzialnością karną.

---

Artykuły o podobnej tematyce:

- Tajemnica adwokacka a sprawa Janusza Palikota.
​- ​Jest możliwe wznowienie postępowania zakończonego orzeczeniem Sądu Najwyższego.

---

#adwokatTarnów #przestępstwagospodarcze #prawokarne #odpowiedzialnośćzarządu #reformaprawakarngo #białekołnierzyki #adwokatprawokarne #karnegospodarcze #obronaprawna #prawodlabiznesu #karnaodpowiedzialność #tarnówadwokat