Fundacja rodzinna – nowoczesny sposób na spokojną sukcesję i optymalizację

Fundacja rodzinna to instytucja, która zyskuje ogromną popularność wśród polskich przedsiębiorców. Tylko do końca kwietnia 2025 r. wpłynęło 3866 wniosków o rejestrację fundacji rodzinnej. Średnio sąd rejestruje ponad 100 fundacji miesięcznie. Warto jednak mieć na uwadze, że czas oczekiwania na rejestrację wynosi już kilka miesięcy i – niestety – wydłuża się.

Czym jest fundacja rodzinna według polskiego prawa?

​Zgodnie z polskim prawem, fundacja rodzinna to osoba prawna utworzona przez fundatora w celu gromadzenia majątku, zarządzania nim w interesie określonych beneficjentów oraz spełniania na ich rzecz świadczeń. Fundacja działa na podstawie ustawy z 26 stycznia 2023 r. oraz statutu, w którym fundator precyzyjnie określa zasady funkcjonowania, cele i wskazuje beneficjentów. Co istotne, fundacja rodzinna może być powołana zarówno za życia fundatora, jak i w testamencie, a jej majątek musi wynosić co najmniej 100 tys. złotych, co w obecnych czasach nie jest raczej kwotą wygórowaną.

Dlaczego przedsiębiorcy wybierają fundacje rodzinne?

Przede wszystkim umożliwiają one skuteczne zarządzanie i ochronę majątku rodzinnego przez pokolenia. W przeciwieństwie do tradycyjnego dziedziczenia, gdzie majątek ulega rozdrobnieniu pomiędzy spadkobierców, fundacja rodzinna pozwala na zachowanie integralności majątku i jego centralne zarządzanie. Fundator może określić, kto i na jakich zasadach będzie korzystał z majątku, co minimalizuje ryzyko konfliktów rodzinnych oraz niekontrolowanego rozproszenia aktywów. Taka forma sukcesji zapewnia ciągłość prowadzenia rodzinnych biznesów, daje możliwość długoterminowego planowania inwestycji oraz zabezpiecza interesy przyszłych pokoleń, nawet jeśli nie są one bezpośrednio zaangażowane w działalność gospodarczą.

Korzyści podatkowe fundacji rodzinnej

Ważnym atutem fundacji rodzinnej są obecnie również korzyści podatkowe. Przekazanie majątku do fundacji rodzinnej nie podlega opodatkowaniu. 
​Wielopoziomowy system opodatkowania CIT
Fundacja rodzinna podlega specjalnemu reżimowi podatkowemu, który można opisać jako system wielopoziomowy z różnymi stawkami podatku CIT w zależności od rodzaju działalności i momentu opodatkowania. Co do zasady, fundacja rodzinna jest podmiotowo zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zgromadzonego majątku i działalności określonej w ustawie, obejmującej zbywanie mienia, najem, dzierżawę, uczestnictwo w spółkach, obrót papierami wartościowymi, udzielanie pożyczek oraz gospodarką leśną. Zwolnienie to oznacza, że fundacja może akumulować i reinwestować kapitał bez bieżącego opodatkowania (!), co stanowi znaczącą przewagę.
Opodatkowanie świadczeń dla beneficjentów
Najważniejszą stawką podatkową w systemie fundacji rodzinnej jest 15% CIT, który pobierany jest w momencie przekazania świadczeń beneficjentom. Podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa świadczenia przekazanego na rzecz beneficjenta, Co istotne, zgodnie z interpretacjami podatek CIT związany z wypłatą świadczeń nie obciąża samego świadczenia, lecz jest pokrywany z pozostałego majątku fundacji. Opodatkowanie beneficjentów fundacji rodzinnej podatkiem PIT jest uzależnione od stopnia pokrewieństwa z fundatorem i opiera się na znanych już grupach podatkowych. Grupa zerowa, obejmująca najbliższą rodzinę fundatora – korzysta z pełnego zwolnienia z podatku PIT od otrzymywanych świadczeń.

Podsumowanie

Podsumowując, fundacja rodzinna to nowoczesna i elastyczna instytucja prawna, która pozwala na skuteczne zarządzanie majątkiem rodzinnym, sprawne przekazanie go kolejnym pokoleniom oraz korzystne uregulowanie kwestii podatkowych. Jej rosnąca popularność nie jest przypadkowa – to odpowiedź na realne potrzeby polskich biznesów rodzinnych, które chcą chronić swój dorobek i zapewnić mu trwałość na lata. Warto jednak pamiętać, że skuteczność tego rozwiązania zależy od prawidłowego przygotowania statutu i przemyślanego określenia zasad funkcjonowania fundacji.

---

adwokat
Marcin Szumlański

Partner w Filar, Szumlański, Zachara Adwokacka Spółka Partnerska w Tarnowie.

---

Planujesz założenie fundacji rodzinnej lub masz pytania o sukcesję majątkową? 

Skontaktuj się z naszą Kancelarią Adwokacką w Tarnowie, aby uzyskać profesjonalną pomoc w przygotowaniu statutu fundacji rodzinnej, optymalizacji podatkowej i skutecznym zabezpieczeniu majątku Twojej rodziny na przyszłe pokolenia.

Zadzwoń do nas

---

Czy wiesz, że...?

Rejestr fundacji rodzinnych w Polsce prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
​Jest to jedyny sąd w Polsce uprawniony do rejestracji tego typu podmiotów, co oznacza, że wszystkie wnioski rejestracyjne i dokumentacja związana z fundacjami rodzinnymi muszą być kierowane wyłącznie do tego sądu.

---

FAQ – Najczęściej zadawane pytania o fundację rodzinną

Czy fundacja rodzinna jest odpowiednia dla każdego przedsiębiorcy?

Fundacja rodzinna to rozwiązanie szczególnie dedykowane przedsiębiorcom i osobom posiadającym znaczny majątek, którzy myślą o długoterminowym planowaniu sukcesyjnym. Nie każdy biznes czy sytuacja wymaga jej utworzenia. Przede wszystkim fundacja rodzinna sprawdzi się w przypadku osób prowadzących rodzinne przedsiębiorstwa, które chcą zapewnić ciągłość działalności firmy przez kolejne pokolenia bez ryzyka rozdrobnienia majątku. Jest to idealne narzędzie dla właścicieli udziałów w spółkach prawa handlowego, którzy obawiają się, że tradycyjne dziedziczenie doprowadzi do konfliktów między spadkobiercami lub utraty kontroli nad firmą. Fundacja rodzinna działa jak swoiste centrum zarządzania majątkiem – pozwala fundatorowi zachować wpływ na sposób wykorzystania aktywów nawet po jego śmierci. Minimalny kapitał założycielski wynoszący 100 000 złotych nie jest przeszkodą nie do pokonania, ale warto pamiętać, że koszty założenia, notarialne, sądowe i prawne mogą zwiększyć początkowy próg inwestycji. Dlatego fundacja rodzinna najbardziej opłaca się osobom dysponującym znacznym majątkiem, gdzie korzyści podatkowe i sukcesyjne wyraźnie przeważają nad kosztami jej utworzenia i utrzymania.

Jakie są koszty założenia i utrzymania fundacji rodzinnej?

Koszty związane z utworzeniem fundacji rodzinnej można podzielić na jednorazowe (założycielskie) oraz bieżące (operacyjne). Koszty założenia obejmują przede wszystkim sporządzenie aktu notarialnego erygującego fundację, co wiąże się z opłatą notarialną uzależnioną od wartości wnoszonego majątku. Dodatkowo należy liczyć się z kosztami przygotowania profesjonalnego statutu przez doświadczonego prawnika, co może kosztować od kilku do kilkunastu tysięcy złotych, w zależności od stopnia skomplikowania struktury fundacji i indywidualnych potrzeb fundatora. Należy również uiścić opłatę sądową za rejestrację fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Koszty bieżące obejmują wynagrodzenie dla zarządu fundacji (jeśli zarząd nie działa pro bono), koszty prowadzenia księgowości i obsługi prawnej, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne zarządu, ewentualne koszty audytu oraz opłaty za usługi doradcze związane z zarządzaniem majątkiem fundacji. Warto zauważyć, że fundacja rodzinna jako osoba prawna ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości oraz składania rocznych sprawozdań finansowych. Mimo że koszty te mogą się wydawać wysokie, w dłuższej perspektywie są one znacznie niższe niż konsekwencje finansowe tradycyjnego dziedziczenia, które może wiązać się z wysokimi podatkami, kosztami sądowymi związanymi ze sporami oraz utratą wartości majątku na skutek jego podziału. Przy odpowiednim planowaniu i profesjonalnej obsłudze, korzyści płynące z fundacji rodzinnej wielokrotnie przewyższają poniesione koszty.

Czy można zmienić postanowienia statutu fundacji rodzinnej po jej utworzeniu?

Tak, statut fundacji rodzinnej może być zmieniany, ale nie w nieograniczonym zakresie. Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje możliwość modyfikacji statutu, co daje fundatorowi i organom fundacji pewną elastyczność w dostosowywaniu zasad jej funkcjonowania do zmieniających się okoliczności życiowych, gospodarczych czy prawnych. Jednak istnieją ograniczenia wynikające zarówno z samej ustawy, jak i z postanowień statutu, który fundator może zabezpieczyć przed zmianami w określonym zakresie. Zmiana statutu fundacji rodzinnej wymaga podjęcia uchwały przez właściwy organ fundacji oraz zgłoszenia tej zmiany do sądu rejestrowego. Sąd bada, czy proponowane zmiany są zgodne z przepisami ustawy oraz czy nie naruszają podstawowych celów fundacji określonych przez fundatora. Fundator może w statucie przewidzieć szczególne wymogi dla zmian statutu, na przykład wymóg uzyskania zgody fundatora za jego życia lub określonej większości głosów w radzie nadzorczej. Można również wskazać postanowienia niezmienne, które nie mogą być modyfikowane przez organy fundacji. Warto podkreślić, że możliwość zmiany statutu jest istotna zwłaszcza w sytuacjach, gdy zmienia się sytuacja rodzinna fundatora (narodziny dzieci, rozwód), struktura majątku fundacji lub przepisy prawne regulujące funkcjonowanie fundacji rodzinnych. Dlatego już na etapie tworzenia statutu warto przemyśleć mechanizmy jego ewentualnej modyfikacji i skonsultować je z doświadczonym prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym i sukcesyjnym.

Czy fundacja rodzinna chroni majątek przed wierzycielami?

Fundacja rodzinna oferuje pewien poziom ochrony majątku przed roszczeniami wierzycieli, ale nie jest to ochrona absolutna i bezwarunkowa. Po wniesieniu majątku do fundacji staje się on majątkiem odrębnym od majątku osobistego fundatora, co oznacza, że co do zasady wierzyciele osoby fizycznej (fundatora) nie mogą zaspokoić swoich roszczeń z majątku fundacji. Jest to istotna przewaga nad innymi formami zarządzania majątkiem, gdzie aktywa osobiste mogą być przedmiotem egzekucji. Jednak ustawa przewiduje kilka ważnych wyjątków i ograniczeń tej ochrony.
Po pierwsze, jeśli majątek został wniesiony do fundacji w celu pokrzywdzenia wierzycieli, mogą oni skutecznie dochodzić swoich roszczeń poprzez odpowiednie środki prawne (tzw. skarga pauliańska), w tym zaskarżenie czynności prawnej wniesienia majątku do fundacji. Sąd może uznać taką czynność za bezskuteczną wobec wierzycieli, co de facto umożliwi im sięgnięcie po majątek znajdujący się w fundacji.
Po drugie, jeżeli fundator lub beneficjent zostanie zobowiązany do płatności alimentów, wierzyciel alimentacyjny może dochodzić roszczeń od fundacji w zakresie świadczeń wypłacanych beneficjentowi.
Po trzecie, zobowiązania samej fundacji, np. wynikające z umów, które zawarła jako osoba prawna, mogą być egzekwowane z jej majątku. Dlatego fundacja rodzinna nie powinna być traktowana jako narzędzie służące wyłącznie unikaniu odpowiedzialności wobec wierzycieli, lecz jako element kompleksowego planowania majątkowego i sukcesyjnego, który wymaga rzetelnego i uczciwego podejścia do kwestii prawnych i finansowych.

Jakie obowiązki sprawozdawcze ma fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna jako osoba prawna ma określone obowiązki sprawozdawcze i informacyjne, które wynikają z przepisów o rachunkowości, prawa podatkowego oraz z przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Przede wszystkim fundacja rodzinna jest zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, co oznacza konieczność systematycznego dokumentowania wszystkich operacji gospodarczych, prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz sporządzania rocznych sprawozdań finansowych. Sprawozdanie finansowe składa się z bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej oraz w niektórych przypadkach zestawienia zmian w kapitale własnym i rachunku przepływów pieniężnych. Fundacja ma obowiązek złożenia rocznego sprawozdania finansowego w Krajowym Rejestrze Sądowym w terminie 15 dni od daty jego zatwierdzenia przez właściwy organ fundacji, jednak nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.
W zakresie obowiązków podatkowych fundacja rodzinna składa roczne zeznanie CIT-15F (specjalny formularz dla fundacji rodzinnych) oraz informacje o wypłaconych świadczeniach na rzecz beneficjentów.
​Fundacja może również podlegać obowiązkom sprawozdawczym wynikającym z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (AML), szczególnie gdy zarządza dużymi wartościami lub dokonuje transakcji gotówkowych przekraczających określone limity. Nieprzestrzeganie obowiązków sprawozdawczych może skutkować sankcjami finansowymi, a w skrajnych przypadkach odpowiedzialnością karną skarbową. Dlatego profesjonalna obsługa księgowa i prawna fundacji rodzinnej jest kluczowa dla zapewnienia pełnej zgodności z przepisami prawa oraz uniknięcia nieprzyjemnych konsekwencji prawnych i reputacyjnych.

---

#adwokatTarnów #fundacjaRodzinna #sukcesjaFirmowa #prawoSpadkowe #podatki #zarządzanieMajątkiem #ochronaMajątku #prawoRodzinne #kancelariaAdwokacka #doradztwoSukcesyjne #CITfundacjiRodzinnej #transferMajątku