Czy kobieta w ciąży może podjąć pracę?

Pytanie, które zadałem w tytule, wydaje się absurdalnym. Ewentualnie możecie Państwo uznać, że jest to nieudany żart lub niewyrafinowana prowokacja niezbyt rozgarniętego mizogina. Niestety pytanie to można zadać na poważnie na kanwie postępowania, które Państwu opiszę.

Sprawa przed Sądem Okręgowym Warszawa-Praga

Chodzi o sprawę, którą rozpoznawał Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie.
Kobieta została zatrudniona w firmie swojego męża na stanowisku specjalisty do spraw kosztorysowania. Po kilkunastu dniach od podpisania umowy o pracę okazało się, że jest ona w ciąży. Zakład Ubezpieczeń Społecznych po przeprowadzeniu postępowania doszedł do przekonania, że umowa o pracę zawarta została dla pozoru, a faktycznym celem stron było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wobec tego ZUS uznał, że pracownica nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, co oznacza odmowę wypłaty świadczeń. Organ doszedł do takiego przekonania, gdyż ustalił, że nie wykazano zwiększenia ilości pracy w zakładzie pracy, a więc zatrudnienie miało nie być uzasadnione ekonomicznie. Od tej decyzji pracownica złożyła odwołanie, a Sąd Okręgowy je uwzględnił.

Pozorność umowy o pracę – wymogi prawne

Decyzja ZUS w kontekście ustaleń sądu jest dla mnie wręcz szokująca. Otóż sąd wskazał, że z dowodów zebranych w sprawie wynika, że umowa była faktycznie realizowana, czyli kobieta wykonywała swoją pracę (!). Takie fakty samodzielnie uniemożliwiają uznanie umowy za pozorną.
​Pozorność oświadczenie woli istnieje wtedy, gdy pomimo złożenia oświadczenia nie mamy zamiaru dokonania czynności prawnej lub mamy zamiar dokonania czynności innej niż określona w oświadczeniu. Jeśli pracownica faktycznie wykonywała swoją pracę, to powinno być oczywistym, że nie może być mowy o pozorności, nawet jeśli – o zgrozo – jest w ciąży.

Uzasadnienie ekonomiczne zatrudnienia

To jednak nie wszystko, bo sąd wskazał również, że nie jest prawdą, iż nie było potrzeby zatrudnienia na tym stanowisku, które faktycznie wcześniej nie istniało w tej firmie. Otóż wykazano, że dotychczas pracodawca samodzielnie wykonywał te czynności, co było dla niego uciążliwe i co oczywiste, nie mógł się wówczas zajmować innymi niezbędnymi działaniami w zakładzie pracy.
​To nadal nie wszystko, bo zatrudnienie żony broniło się również od tej strony, że miała ona odpowiednie wykształcenie. Nie wspominając o tym, że znała specyfikę pracy w firmie męża oraz że była osobą zaufaną.

Ciąża nie stanowi przeszkody w zatrudnieniu

Sąd zwrócił uwagę, że ciąża nie jest stanem uniemożliwiającym podjęcie zatrudnienia, więc nie stoi na przeszkodzie w nawiązaniu stosunku pracy, jeśli faktycznie jest on realizowany. Przepisy prawa pracy (ani inne przepisy) nie zawierają ograniczeń dotyczących tego, w jakim czas może dojść do nawiązania stosunku pracy.
​Innymi słowy, Sąd Okręgowy odpowiedział na tytułowe pytanie twierdząco, a więc, że kobieta w ciąży ma nadal prawo podjąć pracę. Ironizuję przy tym, gdyż jest to sprawa oczywista i nie powinna budzić żadnych wątpliwości, ale niestety jak widać, jest inaczej

Kontrola ZUS a domniemanie uczciwości

Nie jest tajemnicą, że zdarzają się sytuację, gdy dochodzi do prób wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego i ZUS musi takim próbom przeciwdziałać. Natomiast winien to czynić z zachowaniem rozsądku. Nie można z góry zakładać, że każda kobieta w ciąży, która podejmuje pracę, próbuje wyłudzić świadczenie. Wręcz przeciwnie zasadą powinno być zaufanie do obywatela i domniemanie, iż działa on zgodnie z prawem. Domniemanie to można przełamać, gdy w ramach postępowania okaże się, że umowa ma charakter pozorny. A więc gdy ZUS wykaże, że strona nigdy faktycznie nie podjęła zatrudnienia, czyli nie wykonywała obowiązków wynikających z umowy o pracę.

Równe prawa kobiet w ciąży

Kobieta w ciąży ma bowiem w tym zakresie takie same prawa i obowiązki jak każdy inny obywatel i aż przykro, że takie truizmy nadal trzeba podkreślać.
Jest to kolejny kwiatek do ogródka działań naszego państwa mających na celu zwiększenie dzietności. Jak ma być lepiej, skoro nawet organy państwa dyskryminują kobiety w ciąży?

---

adwokat
Marcin Szumlański

Partner w Filar, Szumlański, Zachara Adwokacka Spółka Partnerska w Tarnowie

---

Skonsultuj swoją sprawę z ekspertem

Jeśli ZUS zakwestionował Twoją umowę o pracę lub odmówił wypłaty świadczeń, nie pozostawaj bezradny wobec decyzji organu. Sprawy dotyczące pozorności umów o pracę, szczególnie w kontekście zatrudnienia kobiet w ciąży czy członków rodziny, wymagają profesjonalnej analizy prawnej i skutecznej obrony Twoich praw. Jako adwokat specjalizujący się w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych w Tarnowie pomagam klientom w odwołaniach od decyzji ZUS, reprezentuję przed sądami i skutecznie dobieram argumenty oraz dowody pozwalające wykazać faktyczne wykonywanie umowy. Skontaktuj się ze mną, aby omówić szczegóły Twojej sytuacji i uzyskać profesjonalną poradę prawną dostosowaną do Twojego przypadku. Nie pozwól, aby błędna interpretacja przepisów przez organ rentowy pozbawiła Cię należnych świadczeń.

Zadzwoń do nas

---

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy kobieta w ciąży może legalnie zawrzeć umowę o pracę?

Tak, kobieta w ciąży ma pełne prawo do zawarcia umowy o pracę na takich samych zasadach jak każdy inny pracownik. Polskie prawo pracy nie przewiduje żadnych ograniczeń czasowych ani merytorycznych dotyczących momentu nawiązania stosunku pracy przez kobietę w ciąży. Ciąża sama w sobie nie może stanowić przeszkody w podjęciu zatrudnienia, o ile pracownica jest w stanie wykonywać powierzone jej obowiązki. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w omawianej sprawie jednoznacznie potwierdził, że ciąża nie jest stanem uniemożliwiającym podjęcie zatrudnienia. Nie ma również znaczenia, czy kobieta wiedziała o ciąży w momencie podpisywania umowy, czy dowiedziała się o tym krótko po zatrudnieniu. Ważne jest, aby umowa o pracę była faktycznie realizowana, czyli aby pracownica wykonywała swoje obowiązki służbowe zgodnie z ustaleniami zawartymi w umowie. Dyskryminacja kobiet w ciąży w procesie rekrutacji lub zatrudnienia jest zabroniona przez przepisy Kodeksu pracy oraz ustawę o równym traktowaniu. Pracodawca nie może odmówić zatrudnienia kobiety wyłącznie z powodu jej ciąży lub podejrzenia o ciążę. Każda decyzja o zatrudnieniu powinna opierać się na obiektywnych kryteriach związanych z kwalifikacjami i kompetencjami kandydata, a nie na jego stanie zdrowia czy sytuacji osobistej. 

Co to jest pozorność umowy o pracę i kiedy ZUS może ją stwierdzić?

Pozorność umowy o pracę występuje wówczas, gdy strony składają oświadczenie woli o zawarciu umowy, jednak nie mają zamiaru rzeczywistego wykonywania zobowiązań z niej wynikających. Innymi słowy, umowa pozorna to taka, która istnieje tylko na papierze, a faktycznie nie dochodzi do świadczenia pracy lub wypłaty wynagrodzenia w charakterystyczny dla stosunku pracy sposób. Zgodnie z art. 83 Kodeksu cywilnego, który ma zastosowanie również do umów o pracę, czynność prawna dokonana dla pozoru jest nieważna. ZUS może stwierdzić pozorność umowy o pracę w sytuacji, gdy w toku postępowania kontrolnego ustali, że pomimo formalnego zawarcia umowy, pracownik nie wykonywał faktycznie żadnych obowiązków, nie podlegał kierownictwu pracodawcy, nie świadczył pracy osobiście lub nie otrzymywał wynagrodzenia. Pozorność może być również stwierdzona, gdy celem zawarcia umowy było wyłącznie uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego bez zamiaru faktycznego wykonywania pracy. W omawianej sprawie ZUS błędnie uznał umowę za pozorną, ponieważ sąd ustalił, że kobieta faktycznie wykonywała swoją pracę na stanowisku specjalisty do spraw kosztorysowania.

Czy zatrudnienie członka rodziny może być uznane za pozorne przez ZUS?

Zatrudnienie członka rodziny, w tym małżonka, nie jest samo w sobie podstawą do uznania umowy o pracę za pozorną. Polskie prawo pracy nie zabrania zatrudniania członków rodziny, a taka praktyka jest powszechna szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach rodzinnych. Jednakże ZUS często z większą uwagą analizuje umowy zawierane z osobami spokrewnionymi lub spowinowaconym z pracodawcą, ponieważ istnieje statystycznie większe ryzyko nadużyć polegających na formowaniu pozornych stosunków pracy w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W praktyce oznacza to, że w przypadku zatrudnienia członka rodziny ZUS może przeprowadzić szczegółowe postępowanie kontrolne, w toku którego będzie weryfikował, czy umowa była faktycznie realizowana. Organ rentowy bada takie elementy jak: rzeczywiste wykonywanie obowiązków służbowych, podleganie kierownictwu pracodawcy, świadczenie pracy osobiście, regularne wypłacanie wynagrodzenia, uzasadnienie ekonomiczne zatrudnienia oraz odpowiednie kwalifikacje pracownika. W omawianej sprawie zatrudnienie żony przez męża było uzasadnione ekonomicznie, ponieważ wcześniej pracodawca samodzielnie wykonywał obowiązki związane z kosztorysowaniem, co było dla niego uciążliwe i odbierało mu czas na inne istotne zadania w firmie. Dodatkowo pracownica posiadała odpowiednie wykształcenie oraz znała specyfikę działalności firmy, co czyniło ją idealnym kandydatem na to stanowisko. Zatrudnienie osoby zaufanej, jaką jest współmałżonek, jest często uzasadnione szczególnie na stanowiskach wymagających znajomości wrażliwych informacji biznesowych. Kluczowe jest, aby pracodawca był w stanie udokumentować faktyczne wykonywanie pracy przez zatrudnionego członka rodziny poprzez ewidencję czasu pracy, wykonane zadania, korespondencję służbową czy inne dowody aktywności zawodowej.

Jakie są konsekwencje uznania umowy o pracę za pozorną przez ZUS?

Uznanie umowy o pracę za pozorną przez ZUS rodzi poważne konsekwencje zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Przede wszystkim ZUS wydaje decyzję o nieobjęciu pracownika obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, co w praktyce oznacza, że okres tego zatrudnienia nie jest wliczany do stażu ubezpieczeniowego, a pracownik nie ma prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, takich jak zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, świadczenie rehabilitacyjne czy w przyszłości emerytura lub renta obliczona z uwzględnieniem tego okresu składkowego. Jeśli pracownik zdążył już otrzymać świadczenia z ZUS, organ może żądać ich zwrotu jako nienależnie pobranych. 

Jakie dowody potwierdzają faktyczne wykonywanie umowy o pracę?

Faktyczne wykonywanie umowy o pracę można wykazać za pomocą różnorodnych dowodów dokumentujących codzienną aktywność zawodową pracownika oraz relacje pomiędzy nim a pracodawcą charakterystyczne dla stosunku pracy. Do najważniejszych dowodów należą: ewidencja czasu pracy prowadzona systematycznie, która dokumentuje godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, przerwy oraz ewentualne nadgodziny. Kolejnym istotnym dowodem są na przykład wykonane przez pracownika dokumenty, takie jak raporty, analizy, kosztorysy, oferty, korespondencja biznesowa, prezentacje czy inne materiały będące efektem pracy na danym stanowisku. Ważna jest również korespondencja e-mailowa prowadzona z wykorzystaniem służbowego adresu, wymiana wiadomości z pracodawcą, klientami czy kontrahentami firmy. Zeznania świadków, którzy mieli kontakt z pracownikiem w miejscu pracy, w szczególności współpracownicy, również mogą potwierdzać faktyczne wykonywanie obowiązków. Dokumentacja płacowa, w tym listy płac, przelewy wynagrodzenia na rachunek bankowy pracownika, składki ZUS opłacane regularnie przez pracodawcę, również stanowią istotny element dowodowy. W niektórych przypadkach pomocne mogą być zdjęcia czy nagrania z miejsca pracy, rejestr wejść i wyjść z budynku, logi komputerowe potwierdzające logowanie się do systemów firmowych.

---

#adwokatTarnów #prawoKobietWCiąży #umowaPozorna #ZUSiświadczenia #prawoPracy #dyskryminacjaKobiet #ubezpieczeniaSpoleczne #OdwołanieOdDecyzjiZUS #ochronaPracownic #prawoRodzinne #TarnówAdwokat